|
<$Tuesday, January 24, 2006div>
Halay rəqsi
Kütləvi rəqs-mahnı janrı olan "Halay" bir neçə rəqs-mahnıdan ibarət vokal-xoreoqrafik formadır. "Halay"ın mahnıları əmək, məişət, sevgi mövzusunda olur. Müasir dövrdə "Halay" toylarda yalnız qadınlar tərəfindən ifa olunur. "Halay" mahnılarının mətni əsasən bayatılardan ibarətdir. "Həsiri basma, dolan gəl", "Ay lo-lo", "Basma, basma tağları" kimi halay mahnı-rəqsləri bu qəbildəndir. Naxçıvan MR-da geniş yayılmış kütləvi oyun- rəqslərdən biri də əsasən qadınlar tərəfindən ifa olunan "Naxışta"dır. Kütləvi rəqslərə aid olan "Cəngi" isə qəhrəmanlıq, cəngavərlik mövzusu ilə bağlı olub, əsasən, kişilər tərəfindən ifa edilir.
-
-
شاهسون هالايلاري
شاهسون اوزاني عليحسيني ايله موصاحيبه موصاحيبه آپاران: سيد حيدر بيات
حسين علي حسيني 1349ه.ش ساوهنين عابباسآباد منطقهسينين صالحآباد كندينده دونيايا گؤز آچيبدير. اوشاغليق دؤورهلرينده بالابان و سونرا چؤگور چالماغا باشلاييبدير. بالاباني قارداشي اكبر عليحسيني و چؤگورو اوستاد علي رمضاني و آيري اوستادلارين يانيندا اويرهنيبدير. اون بئش ياشيندان موختليف توي مراسملري و مذهبي بايراملاردا بالابان و چوگور چاليبدير. سونرالار سورنا چالماغي 1370_ده شاهسون هنرمندي ابوالفضل راستگو يانيندا اؤيرهنيبدير. آقاي علي حسيني شاهسون موسيقيسينين تانيتديرماغا چوخ چاليشيبدير و «انجمن صنفي موسيقي ايران» و «خانه موسيقي» و «انجمن سرود و آهنگهاي انقلابي»نين عضوي ساييلير و انجمن سرود و آهنگهاي انقلابيده محلي موسيقينين مسئولو سئچيليبدير. عليحسيني كئچن ايكي ايلده قوم مركزي صدا و سيماسيندا چوخلو وئريش(برنامه)لري اولموش و شاهسونين اصيل موسيقيسين اجرا ائديبدير. علي حسيني قومدا شاهسون هنرمند و عاشيقلارين بيمه اولماسينا چوخلو زحمتلر چكيب و ايندي بو هنرمندلرين بيمه اولماسي ايرانين موسيقي ائوي(خانه موسيقي ايران) طريقي ايله تحقق تاپير. عليحسيني ايله بير كيچيك مصاحبه ائتميشيك كه خدمتينيزه تقديم اولونور:
بيات: آقاي عليحسيني بو گونلر نه ايش گؤرورسوز؟ عليحسيني: رسمي و فرهنگي نهادلارين طريقي ايله مراسملره برنامه تهيه ائديريك و چاليشيريق كي شاهسون موسيقي گروهلاريني (انجمن سرود و آهنگهاي انقلابي)يه گؤندهرهك.
اؤز هنري ايشلريز بو گونلر نه دير؟ بير گروه تشكيل وئريليب شاهسون هالايلارين اجراء ائدهك. بو ايشين بانيسي شباهنگ استريوسودور هالاي بير نوع رقصدير كي شاهسونلرين و همدان توركلرينين ايچينده بيرليكده ياني دسته جمعي اجرا اولونار. بير آيري ايشيمده قديمي فراموش اولموش و اونودولموش آهنگلري قوجالارين سينهسيندهن ائشيديب اونلاري يئنيدهن اجرا ائديرهم.
بيات: بو هاوالارين آدي نهدير؟ عليحسيني: يورغون، كلكي، كؤسه لر، يورد هاواسي، كوچ هاواسي، لولم هوي هاواسي، دوه زنگي هاواسي ، يول هاواسي، قيز ننهي اولسون و....
بيات: نئچه سي اجرا اولونوب؟ عليحسيني: بونلارين چوخو اجرا اولوبدور.
بيات: شاهسون موسيقيسي بوگون نه دورومدادير؟ علي حسيني: شاهسون موسيقي سي تقريبا بو بئش آلتي ايلده بير آز ضعيف اولوب. تويلاردا و مراسيملرده پاپ موسيقيسي نفوذ ائديب دير. و اؤز عاشيقلاريميز هردهن آذري، توركيه و حتي فارس موسيقيسي چاليرلار.
بيات: شاهسون موسيقيسينين بو بحراندان چيخماغينا نه اؤنر و پيشنهاد واريزدير؟ عليحسيني: بيزيم بو گون شاعير و آهنگساز يوخوموزدور. يعني بيزيم عاشيقلاريميز آرخاسيز و پشتوانهسيز قاليرلار. موسيقي نهادلاري شاهسون موسيقيسي حاقدا تحقيق آپارميرلار البته بونون تقصيرينين چوخ پايي اؤزوموزدهدير. من شاهسونين هنرمند جاوانلاريندان ايستيرهم كه اؤز تاريخ و فرهنگ و موسيقي و شعرلرينه آرتيق اؤرك يانديرسينلار. بيزيم فرهنگيميزين قالماقي و داوامي بوگون اونلارين اللريندهدير.
بيات: سون سوز؟ عليحسيني: من شاهسون فرهنگينده زحمت چكن قارداشلار مخصوصا اوستاد علي رمضاني، داوود توركمن شباهنگ استريوسونون مديري و عاشيق مسيحا و ... تشكر ائديرهم.
-
Halay Oyunları
   
Halay, birlik, beraberlik, yardımlaşma gibi toplu hareket anlamına, Alay'dan gelen insan topluluğu anlamına yada devamlılık, süreklilik anlamına gelmektedir.
Halay'ın tanımlarına gelince, davul ve zurna eşliğinde, toplu olarak oynanan en az üç kişiden başlayıp genişleyebilen, toplu düz dizi halinde ve disiplinli bir şekilde oynanan, kadın ve erkek el ele tutuşarak, halka teşkil ederek ve muntazam ritimlerle ayak vurarak oynanan oyundur. Halaylar davul ve zurna eşliğinde oynanır. Eller, omuzdan, parmaklardan ve belden tutularak oynanır. Halay'ın başındaki oyuncuya "Halaybaşı", sondaki oyuncuya "Poççik" denir. Mendil sallamanın özel bir önemi vardır.
Halaylar 1,2,3,4 bölümlü olarak olabilirler.
Tek bölümlü Halaylar: Tek melodiyle hızlanarak oynanırlar. Ancak ayni melodinin ağır olarak devam ettiği Halaylar da vardır. Iki bölümlü Halaylar: Bunlarda iki melodi ve iki ayrı ritim vardır. Ağır başlayan birinci bölüme Ağırlama denir. Ağırlama kısmı oturaklı ve gösterişli olur. Genellikle "Hoplatma", "Yelleme", "Yeldirme", "Sıktırma", "Yürütme" adlarını alır. Üç bölümlü Halaylar: Bu Halaylarda 3 melodi ve 3 ritim vardır. Ancak bazen 2 melodi ,3 ritim olabilir. Çoğunlukla "Ağırlama" ile başlar "Yürütme" ile devam eder, "Hoplatma" ile sona erer. Dört bölümlü Halaylar: Bu Halaylarda genellikle 4 melodi, 4 ritim bulunur. Her bölümün ayrı adları vardır. Oyun yavaştan başlar gittikçe hızlanır ve son bölümde en hızlı noktaya ulaşır. Ilk bölüm "Ağırlama" ile başlar, "Yanlamaya" geçer "Oynatma"yla hızlanır, "Hoplatma" ile son bulur.
ANKAR HALAYLARI:
Yöre Halay oyunlarının en tanınmışı Ankara Halayı'dır. Bu Halay genellikle düğünlerde ve diğer eğlentilerde oynanır. Çubuk ilçesinde oynanan "Ağırlama" ve "Hoplatma" gibi iki bölümden oluşan Halaylar olduğu gibi yine aynı yörede tek bölümden oluşan Halayların varlığı araştırma grubumuzca belirlenmiştir. Halaylar genelde sözsüzdür ve davul zurna eşliğinde oynanırlar. Hoplatma bölümünde söz de bulunabilir. Örneğin Çubuk yöresinde oynanan "Çorum Havası", "Gidiyorum Çoruma/ Bir taş değdi koluma" sözleriyle başlar, büyük bir grup tarafından oynanır. Halay çekenlerin başındakine "Başadur" (Halaybaşı) denir. Çoğunlukla erkeklerin oynadığı bu oyunun aralarında bozlaklar okunur.
Kızılcahamam'da Modanlı Türkmen'lerin de Halay oyunları kadın ve erkekler tarafından ayrı ayrı oynanır.
Haymana dolaylarında oynanan Halaylar "üç ayak" denilen biçimde üç ileri, üç geri adım atarak oynanır.
Alevi Türkmenlerin yoğun olarak bulunduğu Bala ve çevresinde Halay oyunların diğer oyunlara göre daha fazla ağırlık kazanır. Bu yörede Ağır Halay, Arzu ile kanber, Yanlama, Yelleme, Afşar ve Keçeli Halayları yaygındır. Bu yörede ayrıca Üç Ayak Horonu, Hop Barlem, Yeldirme ve Köroğlu ezgisiyle oynanan Sinsin gibi Halay türlerinede araştırma grubumuzca rastlanmıştır.
Nallıhan'daki Halaylar birinin, elinde mendille, ortaya çıkmasıyla başlar. Bunun üzerine çevresinde bulunanlar o kişinin yanında Halaya dizilirler.
Döne döne oynanan "Cezayir Oyunu", Beypazarı'ndaki Karşı Türkü Halaylar ve "Halkalam" gibi tek Halaylar da Ankara ve dolaylarında çok beğenilen oyunlar arasındadır.
-
|