Halay Oyunları
Halay, birlik, beraberlik, yardımlaşma gibi toplu hareket anlamına, Alay'dan gelen insan topluluğu anlamına yada devamlılık, süreklilik anlamına gelmektedir.
Halay'ın tanımlarına gelince, davul ve zurna eşliğinde, toplu olarak oynanan en az üç kişiden başlayıp genişleyebilen, toplu düz dizi halinde ve disiplinli bir şekilde oynanan, kadın ve erkek el ele tutuşarak, halka teşkil ederek ve muntazam ritimlerle ayak vurarak oynanan oyundur. Halaylar davul ve zurna eşliğinde oynanır. Eller, omuzdan, parmaklardan ve belden tutularak oynanır. Halay'ın başındaki oyuncuya "Halaybaşı", sondaki oyuncuya "Poççik" denir. Mendil sallamanın özel bir önemi vardır.
Halaylar 1,2,3,4 bölümlü olarak olabilirler.
Tek bölümlü Halaylar: Tek melodiyle hızlanarak oynanırlar. Ancak ayni melodinin ağır olarak devam ettiği Halaylar da vardır.
Iki bölümlü Halaylar: Bunlarda iki melodi ve iki ayrı ritim vardır. Ağır başlayan birinci bölüme Ağırlama denir. Ağırlama kısmı oturaklı ve gösterişli olur. Genellikle "Hoplatma", "Yelleme", "Yeldirme", "Sıktırma", "Yürütme" adlarını alır.
Üç bölümlü Halaylar: Bu Halaylarda 3 melodi ve 3 ritim vardır. Ancak bazen 2 melodi ,3 ritim olabilir. Çoğunlukla "Ağırlama" ile başlar "Yürütme" ile devam eder, "Hoplatma" ile sona erer.
Dört bölümlü Halaylar: Bu Halaylarda genellikle 4 melodi, 4 ritim bulunur. Her bölümün ayrı adları vardır. Oyun yavaştan başlar gittikçe hızlanır ve son bölümde en hızlı noktaya ulaşır. Ilk bölüm "Ağırlama" ile başlar, "Yanlamaya" geçer "Oynatma"yla hızlanır, "Hoplatma" ile son bulur.
ANKAR HALAYLARI:
Yöre Halay oyunlarının en tanınmışı Ankara Halayı'dır. Bu Halay genellikle düğünlerde ve diğer eğlentilerde oynanır. Çubuk ilçesinde oynanan "Ağırlama" ve "Hoplatma" gibi iki bölümden oluşan Halaylar olduğu gibi yine aynı yörede tek bölümden oluşan Halayların varlığı araştırma grubumuzca belirlenmiştir. Halaylar genelde sözsüzdür ve davul zurna eşliğinde oynanırlar. Hoplatma bölümünde söz de bulunabilir. Örneğin Çubuk yöresinde oynanan "Çorum Havası", "Gidiyorum Çoruma/ Bir taş değdi koluma" sözleriyle başlar, büyük bir grup tarafından oynanır. Halay çekenlerin başındakine "Başadur" (Halaybaşı) denir. Çoğunlukla erkeklerin oynadığı bu oyunun aralarında bozlaklar okunur.
Kızılcahamam'da Modanlı Türkmen'lerin de Halay oyunları kadın ve erkekler tarafından ayrı ayrı oynanır.
Haymana dolaylarında oynanan Halaylar "üç ayak" denilen biçimde üç ileri, üç geri adım atarak oynanır.
Alevi Türkmenlerin yoğun olarak bulunduğu Bala ve çevresinde Halay oyunların diğer oyunlara göre daha fazla ağırlık kazanır. Bu yörede Ağır Halay, Arzu ile kanber, Yanlama, Yelleme, Afşar ve Keçeli Halayları yaygındır. Bu yörede ayrıca Üç Ayak Horonu, Hop Barlem, Yeldirme ve Köroğlu ezgisiyle oynanan Sinsin gibi Halay türlerinede araştırma grubumuzca rastlanmıştır.
Nallıhan'daki Halaylar birinin, elinde mendille, ortaya çıkmasıyla başlar. Bunun üzerine çevresinde bulunanlar o kişinin yanında Halaya dizilirler.
Döne döne oynanan "Cezayir Oyunu", Beypazarı'ndaki Karşı Türkü Halaylar ve "Halkalam" gibi tek Halaylar da Ankara ve dolaylarında çok beğenilen oyunlar arasındadır.
-