طوائف ترك قشقايي و گبه بافي

استان فارس از گذشته بسيار دور يكي از مهم ترين و بزرگ ترين مراكز ايل نشيني به شمار مي رفت . ايلات قشقايي ، خمسه، ممسني و بختياري به بافت گبه اشتغال داشتند و بهترين گبه ها كار تركان قشقايي فارس مي باشد كه خارج از كشور از اعتبار خاصي برخوردار است. سرزمين فارس يكي از بخش هايي است كه محل زندگي عشاير مي باشد و بيش از دو سوم از سرزمين فارس محل زندگي عشاير و ايلات مختلفي است كه در طول ساليان دراز در اين منطقه گرد هم جمع شده اند. از ايلات مهم مسكون در فارس ايلات قشقايي ، خمسه ، ممسني ،بختياري مي باشند كه در نقاط كو هستاني پراكنده شده اند. (13-11-9)

از نظر اصالت مي توان گفت: ايلات وعشاير استان فارس از اولين پيشقدمان گبه بافي به شمار مي ايند كه قدمت گبه بافي در استان فارس به بيش از صد وپنجاه سال مي رسد.


استان فارس داراي سه گروه عشايري مي باشد:1- ايل قشقايي 2- ايل خمسه 3- ايل ممسني
كه جزء اين عشاير كه در استان فارس ساكن مي باشند عشاير بختياري هم گبه باف بوده اند.

عشاير ايل قشقايي شامل شش تيره و حدود 9 طايفه است.
1و2- ايل كشكولي بزرگ و كوچك
3- ايل شش بلوكي
4- ايل دره شوري
5- ايل فارسي مدان
6- ايل عمله قشقايي

عشاير ايل خمسه شامل پنج تيره مهم:

1- بهارلو
2- نفر
3- عرب
4- اينالو
5- باصره

عشاير ايل ممسني شامل چهار تيره:

1-بكش
2-رستم
3-دشمن زياري
4-جاويدي

اما در بين اين سه ايل بزرگ كه دراطراف استان فارس ساكن هستند ايل قشقايي پر سابقه ترين كساني هستند كه در گبه بافي شهرت دارند.(13-9-7)

شناخت ايلات قشقايي كه به گبه بافي مشغولند:

طايفه عمله:

تيره اي هستند كه مردمان كاري و زحمتكش دارندودستبافته هاي اين ايل از مرغوبيت بالايي برخورداراست وگبه هاي انان بسيار مرغوب است،مخصوصا گبه هاي سبز ترنج در ايل تكه بازلو

از طايفه عمله ونيز درميان قشقايي ها گبه هاي تيره ارد كپان از طايفه عمله بسيار زيبا واز معروفيت خوبي برخوردار است.شيوه بافت انها تركي وفارسي است،گبه ها بر روي دارهاي افقي

(زميني)بافته مي شود.(طرح شيروتصوير نادرشاه وطرحهاي تخت جمشيدي درايل تكه بازلو بافته مي شود)محل استقرار اين طايفه در اطراف لار،فيروزاباد،خونچ،ديرم وقسمتي ازمنطقه فراشوند وقيروكارزين مي باشد.ومحل استقراردر ييلاق اطراف اباده،اس وپاس وخسروشيرين مي باشد.

ايل كشكولي بزرگ وكوچك:

به زبان تركي صحبت مي كنند ،كاملا به سبك چادرنشيني زندگي ميكنند ومدام در حال كوچند . زندگي انها ازطريق دامداري ودامپروري و فروش دستبافته ها تامين مي شود وقاليچه هاي انها بسيار معروف است. در گبه بافي از شهرت خاصي برخوردارند. نوع بافت انها فارسي وتركي بوده وازرنگهاي شفاف وروشن استفاده مي كنند،پشمهاي مورد مصرف در دستبافته ها توسط دست ريسيده مي شود و رنگرزي خامه ها به روش طبيعي با رنگها ي گياهي انجام مي شود. چله كشي به روش فارسي و تركي بر روي دارها ي زميني افقي انجام مي شود، جنس چاهها،پودها وخامه ها از پشم است. اين طايفه در گبه بافي پس از طايفه عمله معروفيت دارند. معروفترين طرحها ي اين طايفه طرح شيرتك يا جفت شير مي باشد و ديگر طرحها ي هندسي در

بافت گبه هاي اين طايفه مرسوم مي باشد.

قشلاق طايفه كشكولي بزرگ در منطقه ماهو ميلاتي در جنوب ممسني مي باشد. ييلاق اين طايفه در شمال غربي استان فارس اطراف كاكال، كمهر، در كل شمال غربي استان فارس مي باشد.

قشلاق طايفه كشكولي كوچك اطراف قير كارزين ، دهستان هنگام، جنوب غربي فيروز اباد ،خونچ و روستاي زاخويه و روستاي جگردان مي باشد. ييلاق طايفه كشكولي كوچك در جوار طايفه كشكولي بزرگ در اطراف كمهر مي باشد.

طايفه دره شوري:

دستبا فته هاي انها بسيار مرغوب است. معمولااز گره تركي در بافته ها ي خود استفاده مي كنند و در گبه بافي از تبحر خاصي بر خوردارند. و گبه ها يشان كلا از جنس پشم مي باشد ونوع انها به روش فارسي است كه بر روي دارهاي افقي بافته مي شود.

اين طايفه در گبه بافي پس از دو طايفه عمله و كشكولي قرار دارد، طرح و نقش گبه هاي اين طايفه بسيار متنوع مي باشد. از معروفترين تيره هاي اين طايفه مي توان تيره شكر لو،ايزد لو، ايمانلو، نره اي ها وزاهدي ها را نام برد.حدودا در منطقه چنار شاي جان يا كازرون هستند. قشلاق شان در اطراف كازرون و نزديك بوشهر و برازجان مي باشد. ييلاق انها درقسمت سرد سير اطراف كوه اپادانا و منطقه ياسوج مي باشد.

طايفه شش بلوكي:

در گبه بافي مشهورند گويش انها تركي است و در دست بافته ها ي خود از گره تركي استفاده مي كنند.پس ازطايفه دره شوري طايفه شش بلوكي درگبه بافي مهارت زيادي دارند.گبه هاي تحت عنوان شورباخورلو بسيار معروف است.در اطراف شهرستان اباده ساكن مي باشند وجز گبه هاي

تيره شورباخورلو،تيره هيبت لووتيره دوقزلو ازطايفه شش بلوكي دربافت گبه بسيار معروف مي باشند.درفصل سرما به منطقه فراشوند ودهستان دوجگال ومنطقه ديرم ودشت پلنگ كه دركل قسمت جنوب غربي بخش فراشوند كوچ مي كنند ودر فصل گرما به منطقه اباده وخسروشيرين ومنطقه اس وپاس كوچ مي كنند.

طايفه فارسي مدان:

اين طايفه كه در گبه بافي پس از طايفه شش بلوكي قرار دارد وگبه هاي اين طايفه همانند طوايف ديگر معروفيت چنداني ندارد.دستبافتهاي ديگري در اين طايفه بافته مي شود،اما گبه كه جزويكي از دستبافتهاي اين طايفه مي باشداز معروفيت ومرغوبيت بالايي برخوردار نيست.

قشلاق اين طايفه در اطراف برازجان وبوشهر همسايه وجوار طايفه دره شوري ميباشند.در فصل

ييلاق اين طايفه در اطراف اپادانا وقسمتهاي شرق ياسوج كوچ ميكنند.