İLXAN
<$Friday, May 16, 2003div>

قاشقاي ائليندن بير ايشيق ساچان "قشقه"
برگرفته شده از سايت اينترنتى نشريه وارليغين سسى٫ شماره ٦ ٫ چاپ آلمان


(( . . . ائى قارلا هؤرولموش داغلار و ائى دومان اؤرتموش زيروه لر، بيزيم ائله نه لر گئچدي؟. . .
اي قارلا هؤرولموش داغلار و ائى دومان چولقاميش زيروه لر، سنين ياماجيندا رنگ به رنگ چاديرلاريني قورانلارا نه لر گئچدي؟
))


محمدرضا درويشي


فرود گرگين پور، ائليندن، آيري دوشموش ائل سيماسي، ائلين اوجاغيندان و ايستي اته ييندن آيريلميش بير موسيقيچي، اوزون ايللر كؤچدو لاكين مقصدي نه يايلاق و نه ده قيشلاق اولدوغوندان، كؤچ پاييزا ساري، زمانين خزانينا ساري باش توتدو. تهرانا گلدي، ادبيات دانشكده سينه گئتدي و سونرا موسيقي دانشكده سينه قاتلاشانماييب، ائله قاييتدي و يئني دن تهرانا دؤندو، تازادان ائله، سيمرم، آباده، شيراز و ان سونوندا يئنه تهران! موسيقيچي ايدي. ائلين موسيقيسيني آتاسي حبيب اله، قارداشي فرهاد و حيات يولداشي افسانه كيمي سينه سينه ييغميشدي. ((چنگي)) طايفا سيندان دئييلدي، ((عاشيقلار)) طايفا سيندان دا دئييلدي. ايلي رتبه ده داها اوستون دورومدا ايدي. آتاسي و دودوماني ائلين اوستون لايه لريندن ايديلر. لاكين اصلي صاحيبلري ائلين آشاغي طبقه سي اولان چنگيلر، عاشيقلار و ساربانلار فرهنگين روايت چيسي و قوروجوسو ايديلر. فرهنگ و موسيقي ائلين تاريخي و جاني برك اولان طبقاتي فاصله سيني دولدوروردو. فرودون اصلي هاماشلاري ائلده ايللر بويو و حتتا چوخ واختلار داها، اوندان سونرا دا همين آشاغي لايه، همين قشقائي ائلي نين فرهنگ و سنتلريني قورويانلار ايدي. عاشيق احمد، عاشيق حمزه، عاشيق اسماعيل و عاشيق شيوه سي نين عاشيقي مهديقلي و اوندان الده اولان نوارلار و چنگيلر فرامرز و گنجي و . . . ساربانلاردان شاهميرزا . . . و ماه پرويز و آفتاب كيمي خانيم اوخويانلار.


كؤچري قشقائي٫ قوناق قشقايي بوگون قرنلر اؤز دومانلي و ايبهاملي يوردوندان ايراق اولدوغو حالدا هله ليك فارس ايالتينده ائو صاحيبي دير. مشقتده اولان ائو صاحيبي. بير ائل كي ايندي نه ثابيت اوتوراجاغي وار. نه ده گريشه جاغي. زمانه نين و تاريخين يارالاري ايله دولو. گزه ين دير، آمما نه دوننكي كيمي يئيلاقدا و قيشلاقدا زمان سيزليق و مكانسيزليق گزينتيسي! اولدوقجا آغير و دوشونولمز و تدبيرسيز تقدير. ائله بير تدبيركي ايشه ياراماز، اونو دا تقدير آپاردي. چنگيلر نئجه اولدولار او كره نئيلري نين باغيرتيسي و نقاره لرين گورولتوسو ايله؟ عاشيقلار نئجه اولدو چگورلاري نين زخمه لري ايله؟ 1320 ايللردن سازين باشينا نه لر گلدي كي، بيرده گؤرونمه دي. قار كيمي سو اولدو و ياشيلليقلارين بوگون چؤلون و قومساللارا چئوريلديگي يئره جوموب باتديلار. سون لحظه لريني ائلين اوستون خانلاريندان صمصام خانين اللرينده گئچيردي. ساربانلارا نئي لري نين پيچيلتيسي و طايفالاري نين آراسيندا چوخ قديم زمانلاردان اوخوماق جوازي اولان قادينلارا و قيزلارا نه گلدي؟. هئچوقت روزگار مرادلاريله فيرلانمايان كره ناي، سورنا و نقاره چالان و هر حالدا ائلين گؤنلرينه شيرينليك قاتان، چنگيلر هارايا گئتديلر؟


قشقايي ائلي موسيقي سيندن بير قيسمي نين روايت چيسي اولانلار، شادليقلاردا و شنليكلرده، دويوشلرده و غرالاردا، يوخسول و الي داردا چالقيچيلار ((دوه اوتاران ساربانلار و قصه سويله ين عاشيقلار، كتيرا چينيمارانلار، كنگره دره نلر، چوبانلار، مهترلر، دؤوره گزن ساتيچيلار، بالتاچيلار (اودون سينديرانلار، عمله لر، ايشسيزلر، باشي بوشلار هاميليقجا ائلين ان آشاغي لايه سيندن، فقير و اللري داردا قالديغيندان دللك ليگله، حامامچيليغا، جان سورتمه يه، اوشاق كسمه يه، ديش چكمه يه و. . . و دعوا دالاشلاردا ائل بؤيوكلرينه فدائي اولان، لاكين فتح و غلبه دن هئچ بيرنه آپارمايانلار . . .)) آواراليقدا و چتينليكده او بيري طبقه لرين غم و كدرلرينه شريك اولان و ماتم لرده هاميدان چوخ آغلايانلار، چنگيلر ايدي. آروادلاري ائلين ان ياخشي مرثيه دئينلري و ماتم سويله ينلري ايدي . . . و پريزاد آديندا بير قادين دگرلي صوتي ايله ائلين ايگيت لري نين ماتمينده قارا اؤرپك باشينا ساليب ياخا ييرتاردي . . . داشين اوره ييني سويوداردي . . . تويلار، شنليكلر و بايراملار چنگيلر اولمادان ياريمازديلار . . . اونلار اويناماقلارا و يول- يولاجاقلارا جان و قدرت وئريرديلر. ائلين روح و روانينا شادليق و طرب جالاييرديلار و شادياناليقلاري قورو يوردولار. چنگيلرين كره ناسي نين گور هاواسي و ((سحر اوخوماغي)) نين هيجانلي كوشولتوسو تازا ايلين چاتماسيني ائلين تقويمسيز جماعتينه چاتديريردي. چنگيلرين نقاره سيندن يوكسه لن سس، توي شنليكلري نين باشلانماسيني داغينيق و سس چاتار يئرده اولمايان چادرلارا يئتيريردي. گلينلر حجله يه گئتمه دن ائوين اودونون اطرافيندا فيرلانير و عائله نين چؤره ييني بئللرينه باغلار و آتا ائوي اوجاغيني اؤپمك اوچون باش اييب سجده ائديرديلر، بورادا چنگيلر ((آنا خداحافظ)) نغمه سيني گؤنول جوشدوران آهنگله اوخوياندا گؤزلر سئوينج ياشلاريندا اوزوردو . . .))


فرود بونلارين هاميسيني گؤردو و هاميسي ايله ياشادي و بوتون غملرينده شريك اولدو. عاشيقلار: بيرليكده اولان طايفا و بو سون ياريم قرنيده قار كيمي ارييب سو اولانلار و زمانين قومساللاريندا ايتيب باتانلار. بير يوخا چيخميش نسل و حتتا چنگيلردن داها ايتيب باتميش، كؤچري حتتا ائلين اؤزوندن داها چوخ كؤچري، مهاجر در مهاجر. بو ساز و سؤز اوستادلاري نين گليب گلمه سي ايله قشقايي موسيقيسي قات- قات گئنيشلندي. اونلار ائل ايچينده اريديلر و موسيقيلري قشقايي موسيقيسي ادبياتي نين بير قولو اولدو. عاشيقلار خسرو، آهنگيلريني، گرايليني، باش گرايليني و اونلارجا آيري آهنگلري، داستانلار و روايتلر گتيرديلر. ائله بير روايتلر كي، بوتون قافقاز. قافقاز آشيري تورك سويلولاردان توتموش تا آناتولو. توركمنستان، و حتتا مغولستان تا سيبري تاتارلاري ايله اورتاقلاشا ايدي. اونلار قشقايي قورومونون موسيقيسيني اله آلديلار، روايتلرين و داستانلارين، عاشيق غريب و صنم، كوراوغلو، شاه اسماعيل، طاهر و زهره، محمود و نگار . . . روايتلري و داستانلاريندا چؤگورا زخمه لر ووردولار. او سازكي سون اون ايللردن بويانا يوخا چيخدي. اوندان سونرا كماني. كمانچانين سيمينه چكديلر و دالينجادا آرشه ني ويولونا و زخمه ني تارا توتوشدوردولار. هاميسي اريدي سو اولدو. هم اؤزلري. هم ناغيللاري و هم ده سازلاري. بيرنئچه لري عؤمورلرينين سونوندا شيرازين حلبي آباديندا، ائودن چوخ آلونكه اوخشايان ائولرده ياشاديلار و دونيادان گئتديلر.


اونلارين سونوجوسو عاشيق اسماعيل جعفرنيا ايدي 1374ده شيرازين اطرافيندا فلاكت حالدا اؤلدو. و عاشيقلار سلاله سيندن داود نكيسا ايدي كي سون نفسلريني هاماشسيز و آداشسيز ائل ده چكيردي بؤيوك بير سيرا پرده ده، بئلي ايكي قات بير قوجا ملكلر سيماسيندا سه تار الينده كونول آليشديران آهنگلر ايله طوفان قوپاردي و هاميني حيرته و لذته غرق ائتدي. او تيپ قوجالاردان كي جوانلاري ديزه كؤچدورور. آغارميش توكلردن بير اكليل آلني اوسته وار ايدي. هنر قصري چوخ اوجا ايدي. آدي داوود و گنيه سي نكيسا ايدي . . . بوتون طايفالارين اونون شاگردليگينه و بؤيوكلوگونه باش ائيمكدن باشقا چاره لري يوخ ايدي. جماعت نكيسانين نغمه لريني دينله مكده طاقتسيز ايديلر. هركس هر يئرده ايدي اوزونو اونون سه تاري نين سسيني دينله مگه ياخينلاشديردي. سورولرين گؤزتچيلري ده سورولريني بوراخديلار و دينله مگه گلديلر. اوزون بارماقلاري و كؤنول اوخشايان زخمه لري ييرتيجيلارين عؤمرونه سون قويدو . . . مغاملاري، شيوه لري و آهنگلري خانلا چوبان، كلانترله رعيت و يول قورويانلار يول كسه ني تسليم و اويوشماغا وادار ائتدي. هامي عبادت و غلامليقدا دايانيب دوردولار و باشقا اوخويانلار، ايستي و جاذبه لري سسلر ايله . . . ((او غرور و غيرت يارادان سسلركي يوردون هيجرانيندا و اوردان كؤچمكده رذيل و غصه لي اولموشدورلار. چاغلايان چايدان اينجه بير آرخ قالميشدي. اينجه بير آرخ كي گاهدان زمزمه سي ائشيديلردي)).


و فرود بونلارين هاميسيني گؤرموش، هاميسي ايله ياشاميش و بوتون كدرلريني بؤلوشموشدور. و ساربانلار و يوخسول دوه گودنلر، نئي چالانلار و اوخويانلار و روايلر قشقايي موسيقي سينين آيري بير بوداغي ((گؤروشي)) لهجه سيله دانيشان و قشقايي نين باشقا لهجه لريندن فرقلنن بير بؤلومو. بو بؤلومون آروادلاري و قيزلاري بوتون قشقاي بؤيوكلري آراسيندا نغمه كارليغين جوازيني ائتديكلري حالدا، ياشاييشي بوتون آشاغي بؤلوكلر كيمي چتينليك و زورلا باشا آپاريرديلار و شاهميرزا تايي گؤرونمز تار اوستادي كيمي اؤز نئيي ايله هاميني جادو ائديردي. ايستر خان و ايستر رعيت اولور اولسون بير قات كؤينك ايدي، لاكين داغا دره يه حكومت ائديردي. ائلين هنرلي چاليقي چيسي يوخسول گؤروندوگو حالدا ديرسكلري و ديزلري نين سوموكلري ايتي خنجر كيمي پالتاري نين كهنه پارچاسيني ديديب ائشيكه چيخيردي. دؤرد دانا اؤندمسيز ياماق كؤهنه كت شلواريني بزه ييردي. كهنه مكلي گيوه لري نين سونرادان سالينما گون پنجه سي وار ايدي. دويمه سيز ياخاسينا قيفيل سنجاق وورموشدو . . . شاهميرزانين آجيناجاقلي دورومو اولدوغو حالدا كؤنوللر و جانلار دونياسينا حاكيم ايدي.


فرود بونلارين هاميسيني گؤردو و هاميسي ايله ياشادي و هامي غملرينه اورتاق اولدو. و آفتاب آديندا گؤنش كيمي بير قادين، ويلان و مجنون بير اوخويان كي سسي نين سحري ايله ائلي حئيران ائديردي. كدري ائل كدري ايدي كه تازادان ائله قاييتسين. ياشايشين تصويري ايدي ياشايشدا و گؤزگوسو گؤزلرده! آفتابي سسيني و اؤزونو هم ايچديلر و هم سوموردولار، اوراجاق كي هر نغمه دن و هرحياتدان بوشالدي، هر كسدن و هرنه دن محتاج، هاميدان يالقيز، هاميدان پناهسيز، گون قاباغيندا قورولموش چمنلر كيمي و سونوندا افتخار زيروه سينده و بوتون گؤنلريني اونونلا و اونون سسيله گئچميشه تاپشيران خانلارين گؤز اؤنونده اريدي، پوچا چيخدي و زمانا قووشدو. عينا ائلين اوتاقلاري و چمنلري كيمي كى قورو و داغينيق ناله لردن باشقا هئچ نه يي يوخ ايدي . . . چؤله دؤنموشدو، آت ايلخيلاريندان داها خبر يوخ ايدي، قويونلار اسكيلميشدي. يئرده قالان چاليلار ايكي هفته ني ده اؤده مزديلر، توپراغي سوسلاشيب، يئري بوته دن سيلكينيب، چمن قورويوب و اوت آمانسيز قاليب. گؤنش اؤزولوگؤنده چمنزار ايدي ياشيل و رنگي، چمنزار چمنزارليقدا، لاكين ائلين چمنزارلاري قورود و طراوتين ايستردي. منيم فروغوم، گل چمنزارا . . . منيم گؤنشيم!


فرود بونلارين هاميسيني گؤردو و هاميسي ايله ياشادي و بوگون ائلدن قالان فراقلارين، ائلدن ايراقليق، زمان و مكاندان اوزاقلاشان ائل زماندا حل اولموش و گئديركي تاريخدن ده سيلينسين و فرود بوگؤن كاغاذ اوسته گلمه ميش درد و غملري و كدرلري ايله هله ده وار وهله ده سروانلارين، عاشيقلارين و چنگي لرين سينه سي نعره چكير. افسوس كي بو ايل هميشه نعره چكميش و هله ده چكير! فرود هله ده وار. او ائلين يادگاري دير. او ائلين صنعتكاري دير. عاشيقلار، ساربانلار و بعضا چنگيلر اولماياندا او ائلين موسيقي و فرهنگ راويسيدير. بوتون كدري ايله بوينوندا آغير يوكو وار. او زمانه طوماريني ييغميش و سومويونو ازميش بير فرهنگين روايتچيسيدير. او بير بوجاغا سيغينديغي حالدا بير نعره دير. بير سس سيز نعره سينده. بوتون عاشيقلارين، بوتون چنگيلرين و بوتون ساربانلارين، ماه پرويزين آفتابين، فرامرز و نكيسانين نعره سي، بوتون چوبانلار، مهترلر، بيچينچيلر. بالتاچيلار. فرود هله ده وار. او ائلين يادگاري دير. او ائلين صنعتكاري دير. عاشيقلار، ساربانلار و بعضا چنگيلر اولماياندا او ائلين موسيقي و فرهنگ راويسيدير. بوتون كدري ايله بوينوندا آغير يوكو وار. او زمانه طوماريني ييغميش و سومويونو ازميش بير فرهنگين روايتچيسيدير. ائلين يوخسول فعله لري قوبولارا قويلانميش چمنلردن كنگر چيخانلار و كتيرا سيغانلار. فرود عين سس سيزليكده باغيرتي دير. لاكين هانسي قولاغينان اونون باغيرتسيني ائشيتمك اولور؟ آغزيندا گؤزونده تيكان او قيشقيرير: ((من بو ياشيل باغي گؤز ياشىيله سووارميشام٫ نه دن گؤلشني اؤزگه لرين٫ تيكاني منيم اولسون (گرايلي شعريندن بير فراز))


فرودون باغيرتيسي ائل چمنليكلرين نين باغيرتسيدير. جوشان بولاقلارين و عظمتلي شكارگاهلارين قورويوب تيكانليغا چئويريلمه سيدير. آيا بو باغيرتيلار گئچيب گئدن آغير ايللرين، ساتيلميش و آپاريلميش بير فرهنگينين باغيرتيلاري دگيل؟ آغير ايل ايدي. گؤي بولودسوز و يئر ياغيش سيز ايدي. هر سحر آچيلاندا رحميسيز گؤنش پارليردي و هر غروب چاتاندا آي اوتانمازجا ايشيلديردي. ائل آداملاري اولدوزلارين گؤلوشمه سيندن جانا گلميشديلر. بولوددان آغلاماق ايسترديلر، آيين و گؤنون ايشيغيندان بئزيكميشديلر. بولود ايسترديلر. قارا و توتغون بولود. گئجه چولقانميش آغير و آمانسيز بولودكي جواهر دوغورسون و گوهر سپسين. آداملار اوزاق افقلري، اوجا داغلاري و آچيق چؤللري گؤرمكدن بئزيكمشديلر. سيس (دومان) آرزيسيندا ايديلر. قالين و شبنم ايله دولو سيس. بلكه داغين و چؤلون سيماسيني اؤرته و باخيشلاري اوتانماز پاريلتيدان قوروسون. آغاجلارين باري چپلاق بوداقلاري ارچالانميش قابيقلاري ايله ياغيش تمناسيندا او قدر اگيلديلركي سينديلار . . .)) آيا فرودون بوگونكو حكايتي او آغير ايللرين حكايتي دير؟ آيا فرودون باخيشي بوتون ايشيقليقلاردان ال اوزموش و وجودونون ياريم چيلاق بوداقلاري ياغيش تمناسي ايله ايكي قات اولموشدو. آيا داغين قاري هله اريمه ييب؟ آيا كهريزين سويونا ال آپارماق ممكون اولاسي دگيل؟ آيا هله ده يوغوردو پيچاقلا كسيرلر؟ . . . آيا هله قيشلاقلار دورور؟ قيشلاق دئمه بير جان بئجه رن بهشت. گول و ياشيلليق ايله بزه نميش دؤزلوكلر دورور؟ شور شيرين كوللار، بركتلي داغ اتكلري (ياماجلار) يئر بادامي كوللاري ايله اؤرتولو . . . قيشلاق يوخ. بلكه آچيلميش كرامتلي بير سفره ايدي قوچلارا، ماراللارا، آهولارا و تيهولارا، سورولره و سورو قورويانلارا، دوه يه و سروانا و هاميدان چوخ قويونا و چوبانا.

آيا هله ده آتلار آز تاپيلان و مشهور سويلاريله ((خرسان، نسمان، وزنه، شراك و . . .)) دورورلار؟ آتلار اؤرك آلدادان و جور به جور ((آغ، قيزيل، زرين، كهر، قره كهر، كرند، سمند، ايلق و . . .)) و آلينلاريندا خيرداجا خاللارلا. آدينا قشقه دئيلن خاللار و قشقايلي نين خوش اقباليق و جاه و جلال نشانه سي ايدي . . .)) آيا هله ده يايسيز ايللر و قيشسيز ايللر. او ايللركي تكجه باهار و پاييزي واريدي، زمرد باهارلار و ساري قيزيل پاييزلار . . . آيا هله ده ائلين زوربالاري نين سورولري او بيري لرين سورولريندن باشدادير؟ ايلخاني سورولري گوللو اوتلاقلي يئرلرده اوتلوردولار. قوروغون عطيرلي اوتلاريندان، يايلاغين شنبله ليله سيندن و قيشلاغين جاشيريندن يئيرديلر. بولاغين و قناتين دورو سويوندان ايچيرديلر. شاد شن كؤك و قووراق ايديلار. اؤز او بيريسي نوعلرينه، فقير عائله لرين توكو تؤكولموش و اونلارين تؤكونتولريني يئينلره بنزه ميرديلر. دوغروسو ائلين باشيندان نه لر آشدي؟ قشقه يه و قاشقايليا نه گلدي؟ فرودا نه لر اؤلدو؟ ائلين ساده حكومتي گئتدي، ائلين عرف و عادتي پوزولدو، قانون و انظباط گلمه دي. ايلاتي ياشايشين اويوشماسي پوزولدو، عجيبه قاتما قاريشيقليق اولدو. سؤزون سونو . . . كؤچون آخير دفعه سي اونون ان آغيري و آيغيريسدير. آغيرليق مهم دئييل اونون اويوشمازليغي اذيت ائديردي . . .


بو دا قشقاي سوادسيز شاعري محزونون شعريندن بير تيكه:
قارلي داغلارين ياماجيندان قاينايان سولار،
سئيلاب كيمي عؤمرومون نخليني يودو آپاردي،
داها بولاقلاردان سو جوشمور.
تدبير ايشه گلمير٫ اونو دا تقدير آپاردي!

ساقي دولدور! ايستر بولانليق اولسون، ايستر دورو.
فلك جوربورتمه دن سن چاليش جوبورت.
دونيا يايلاغا بنزه ر، انسان گئچىيه و اجل قوردا . . .
.


نقل قوللار بوتونلوكله محمد بهمن بيگي دن دير. او قهرمان دؤيوشچو٫ ائل آدامىيله آديم به آديم درد چكدى٫ او شئيي گؤردوكي ائل اونو گؤرمك فرصتينده دگيلدي. بوتون روايتلر اوندان دير حتتا اونلاركي ساييلا بللنمه ميشدي و بوتون بيلديريلر قشقايين چئويك چنگاوري فرود گرگين پورداندير. بو دويغولار، حسرتلر و نيسگيللرله جوشوب چاغلايان يازي، محمد رضا درويشي نين قلمي ايله يازيليب و ماهور درگي سي نين 12-نجي ساييندا 1380-نجي گؤنش ايلي درج ائديلميشدير.




صمد بهرنگى و روش وى براى آگاه ساختن كودكان و جوانان ايرانى با انديشه هاى نو و شيوه هاى مبارزاتى براى حل مسائل اجتماعى٫ به مسلك معلمى روى آورد و در روستائى بنام سليران در نزديكى مسجد سليمان آغاز بكار كرد.


اين دوران مصادف با اولين دستگيرى و محكوميت يكساله وى از طرف ساواك بود كه به همراه سه تن از يارانش هنگام ملاقات و گردهم آيىاى در روستاى مذكور بوقوع پيوست. پس از آزادى از زندان٫ بار ديگر به همراه يازده تن ديگر از کارمندان راديو و تلويزيون ايران توسط نفوذى ساواك٫ به اتهام تشکيل گروهي مخفي جهت گروگانگيرى پسر شاه براى آزادى زندانيان سياسى دستگير شد. وى پس از دفاعى بسيار محكم و قهرمانانه در دادگاه نظامى به اعدام محكوم شد و در 29 بهمن سال 1352 به همراه خسرو گلسرخى در ميدان چيتگر تهران اعدام شد.


از يادگارهاى ماندگار انسان زيبا٫ كرامت دانشيان سرود بهاران خجسته باد است كه آنرا با چند بيت از شعري بنام "سرود بهار" (هوا دلپذير شد) در زندان ساخته و به خارج از زندان رسانده است. (اين شعر كه در سوگ "پاتريس لومومبا" و خطاب به همسر او از سوى "دكتر عبدالله بهزادي" گفته شده است٫ در اسفند ماه 1339 در مجلهُ سپيد و سياه چاپ شده است). پس از اعدام دانشيان٫ شاملو شعري در وصف او سرود که اين شعر را روي سنگ قبر او در قطعه ۳۳ بهشت زهرا نيز نوشته اند:
«...دريغا!
شير آهن کوه مردا که تو بودي...»
(.....يازيق! آسلان دمير ائره ن داغ كى سن ايدين....م.ب.)


در باره خسرو گلسرخى٫ اين فرزند شريف خلق گيلك بسيار نوشته شده و نوشته خواهد شد. من در اينجا به كوتاهى به بخشهايى از آخرين دفاع وى كه نشانگر عمق و گستردگى بينش وى به مسائل ايران است اشاره مىكنم. وى در اين دفاعيه كه چكيده اندوخته ها٫ آموخته ها و راهبردهاى پيشنهادى وى٫ حاصل حيات و سبب مرگ اوست از جمله مىگويد: "در ايران ما با ترور افكار و عقايد روبرو هستيم، در ايران حتي به زبانهاي بالنده خلقهاي ما مثل خلقهاي بلوچ، ترك و كرد اجازه انتشار به زبان اصل نميدهند، چرا كه واضح است آنچه كه بايد به خلقهاي ايران تحميل گردد همانا فرهنگ سوغاتي امپرياليسم آمريكا كه در دستگاه حاكمه ايران بسته بندي ميشود ميباشد. "


خسروى گلسرخى مبارزى به معنى واقعى كلمه مدافع دوستى خلقها و پيراسته از هر نوع بيمارى قوميت گرايى بود٫ او كشور ايران را مسكن خلقهاى گوناگون دانسته٫ احترامى عميق به خلق ترك و سيماهاى آن٫ كه با بسيارى هم سرنوشت نيز بود٫ داشت. او خود را پيرو راه بابك٫ حيدر عموغلى٫ ستارخان٫ كلنل پسيان٫ ارانى و خيابانى مىشمارد و مىگويد: "من قطره اي ناچيز از عظمت خلقهاي مبارز ايران هستم خلقي كه مزدكها و مازيارها و بابكها، يعقوب ليثها ،ستارها و حيدر اوغلي ها، پسيانها و ميرزا كوچكها، ارانيها، روزبه ها و وارطانها داشته است... اسلام حقيقي در ايران همواره دين خود را به جنبشهاي رهاييبخش ايران پرداخته است. سيد عبدالله بهبهاني، شيخ محمد خيابانيها نمودار صادق اين جنبشها هستند. "


گراميداشت خسرو گلسرخى و كرامت الله دانشيان امروزه بيش از هر زمان ديگرى از اينرو نيز معنى دار است كه متاسفانه بخش بسيار بزرگى از روشنفكران٫ سياسيون و قلم بدستان خلق فارس٫ كه گويا همه دمكرات و اكثرشان مثلا چپ نيز هستند٫ آشكارا در چنگ بيمارى قوميت گرايى فارسى گرفتار شده٫ حتى بخشى به دامان آريان بازى و زردشت ستائى نژادپرستانه پناه برده٫ به اسم ايرانيگرى و مردم سالارى٫ عملا ايده آل رژيم دژخيم پهلوى در يكسان سازى فرهنگى٫ زبانى و قومى مليتهاى ايرانى را دنبال مىكنند.


رشد گرايش ملى گرايى برترى طلب فارسى در ميان روشنفكران و سياسيون خلق فارس٫ علم كردن و ملى ناميدن زبان فارسى و تائيد سلطه قوم فارس از سوى اين گروه گويا دمكرات و مثلا چپ٫ تهديد و هجومى است آشكارا به مليتها و اقوام ايرانى٫ عملى در خدمت انشقاق و تجزيه قومى مردم ايران و حركتى در جهت ايجاد آشوب قومى در كشور . و اينهمه بىشك بيگانه با روح انترناسيوناليسم دانشيان ها و گلسرخىها و پايمال كردن٫ هيچ شمردن و اهانت به خون آنهاست. دريغا كه با اين روند٫ در اين كشور انوار دانشيانهاى بسيارى باز خاموش و گلسرخىهاى بسيارى باز پرپر خواهند شد.


مردم ستم كشيده ايران هميشه فرزندان جان بر كف خود را در راه مبارزه بسيار از دست داده اند. اين شرط هر مبارزه و جنبشى است. فداكارىها٫ از جان گذشتگى ها٫ و مقاومتها كمر دشمن را خواهد شكست. و اين خام ترين خيال است كه مدام فرزندان مردم در اثر خيز انقلابى كشته شوند. جنبش اوج خواهد گرفت٫ همه گير خواهد شد و كارگران٫ كشاورزان٫ و اقشار تحت ستم٫ زندگى نوين و سعادتمند را صاحب خواهند شد. مرگ ناچيزترين هديه ما براى پيروزى مردم است. هر مرگ دريچه اى است كه بروى تباهى بسته مىشود. و هر مرگ دريچه اى است كه بروى دروغ٫ فحشا٫ فقر و گرسنگى بسته خواهد شد. و آنگاه دريچه اى باز خواهد شد كه از آن نور زندگى بتابد. به اين نور تن بسپاريم٫ به اين نور.


فدائى مردم٫ كرامت دانشيان.29 بهمن 1352

به بهانه ي سالروز اعدام خسرو گلسرخي:

جهان ما
به دو چيز زنده است
اولي شاعر
و دومي شاعر
و شما
هر دو را كشتيد
اول : خسرو گلسرخي را
دوم : خسرو گلسرخي را ......

ترجمه تركى:مهران بهارى

بيزيم دونيا
ايكى نسنه يلن ياشار
بيرينجىسى قوشوقچو
و ايكينجىسى قوشوقچو٫
سيزسه
هر ايكىسينى ده اؤلدوردونوز
بيرينجىسى: خسرو گلسرخىنى
ايكينجىسى: خسرو گلسرخىنى....

( رضا براهني) .

گئرچه يه هو!!!"


Sözümüz
وبلاگ تورك خاتون:Türkxatun
افشار - Afshar: وبلاگ تركهاى آذرى (خراسانى٫ آذربايجانى) شمال خراسان
ايلخان - Elxan: وبلاگ تركهاى آذرى جنوب و مركز ايران (قشقايى٫ خمسه٫ افشار٫...)
---------------
تجليل از زبان مادرى٫ تجليل از مادران: به مناسبت روز مادر ( 11 May ) و روز زبان مادرى ( 24 February)


از كنفوسيوس مىپرسند: "اگر روزى در صدد اداره كشورى بر مىآمديد٫ نخستين تدبيرتان چه مىبود؟" كنفوسيوس چنين پاسخ مىدهد: "بى شك كار را از بازنگرى زبان آغاز مىنمودم". و در ميان نگاههاى بهت زده حاضران ادامه مىدهد:" اگر زبان ناقص بماند٫ واژه ها از افاده كامل انديشه ها ناتوان مىگردند. اگر انديشه به طور كامل افاده نگردند٫ كارهايى كه مىبايست انجام شوند به درستى عملى نخواهند شد. اگر وظائف آنگونه كه بايسته است انجام نپذيرند ٫ فرهنگ و حاكميت آسيب خواهد ديد. اگر حاكميت و فرهنگ آسيب ببينند٫ عدالت از مسير خويش منحرف خواهد گرديد. و اگر عدالت از مسير خويش منحرف شود٫ توده مردم شگفت زده و بىخبر از عاقبت امور٫ دچار سردرگمى و هرج و مرج مىگردد. از اينروست كه چيزى با اهميت تر از زبان وجود ندارد"


در ايران قوميت گرايى افراطى اقليت فارس٫ بيش از ٦٥% كودكان ايرانى را٫ بيش از ٦٥% مادران ايرانى را٫ بيش از ٦٥% ايرانيان را از حق آموزش زبان مادرى٫ آموزش به زبان مادرى٫ از حق كاربرد رسمى زبان مادرىشان در ادارات و موسسات دولتى محروم نگاه داشته است. آموزش زبان مادرى و آموزش به زبان مادرى٫ كاربرد رسمى زبان مادرى در تمام سطوح ادارات دولتى٫ بويژه تركى كه زبان اكثريت نسبى جمعيت ايران است (٤٢٠٣% مردم) حق مادران ايرانى٫ حق كودكان ايرانى٫ حقوق بشر است. بهترين هديه به مادران ايرانى رفع ممنوعيت كاربرد زبانهاى مادرى و ملى ايرانيان در سيستم آموزشى و ادارى٫ آزاد ساختن آموزش و كاربرد رسمى زبان مادران ايرانى است.





آناندان اؤيره ندييين له يئتينمه!
اوشاغيم٫ توركجه نى گليشدير!
ديليميز ائله سينه گؤزه ل كى
دورغون گؤللريميزجه دورغون
آخار سولاريميزجا جوشغولو....
نه واركى چاغام٫
گؤزه لليك ده باخيم ايسته ر


به آنچه از مادرت آموختى بسنده نكن!
كودك من٫ زبان تركى ات را رشد بده!
زبانمان آنچنان زيباست كه٫
به اندازه درياچه هاى ساكنمان آرام
به اندازه آبهاى روانمان پر خروش.....
اما چيزى كه هست فرزند من٫
زيبائى هم مراقبت مىخواهد.

اؤنجه توركولريميزى اؤيره ن!
سنى بؤيودن لايلالاريمزيى بلله!
گئده نلره ياخيلان آغيتلارى....
هر سؤزون ان گؤزه لى توركجه ميزده
ديلينه تاخيلان لارى آريتلا!
يابانجى سؤزجوكلرى آت!


نخست ترانه هايمان را بياموز!
از بر كن لالايى هايى را كه تو را بزرگ نمودند٫!
و مرثيه هاى سروده شده براى رفتگان را....
زيباترين هر واژه در تركى ماست
آلودگى هاى زبانت را پاك كن!
و واژگان بيگانه را ترك!

باخ٫ "دئوريم" نه گؤزه ل
"باريش"٫ نه گؤزه ل
"دايانيشما"٫ "اؤزگورلوك"...
هله "باغلىسيزليق"
ان گؤزه لى "سئوگى"
سئو توركجه نى٫ بالام!
ديلينى سئوه نلرى سئو!!!


نگاه كن٫ "دئوريم" (انقلاب) چه زيباست
"باريش" (صلح) چه زيباست
"دايانيشما" (همبستگى)٫ "اؤزگورلوك" (آزادى).....
و البته كه "باغلىسيزليق" (استقلال)
اما زيباترينشان "دوستى"
٫ تركى را دوست بدار٫ كودكم!
دوست بدار آنانرا كه زبانشان را دوست مىدارند!!!!

اثر شاعر ترك٫ رفعت ايلقاز٫ از پيشگامان شعر واقعيت گراى تركى سالهاى ١٩٤٠
----------------
عكس اول و دوم از تركهاى آذرى جنوب ايران (قشقايى)٫ عكس سوم بانويى از تركهاى آذربايجان (استان همدان).
گئرچه يه هو!!!